Komisja Europejska przedstawiła inicjatywę mającą na celu rozszerzenie wykazu przestępstw w UE o nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen zawartą w orędziu o stanie Unii z 2020 roku.

Liczba przypadków nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści gwałtownie wzrosła w całej Europie i stały się one szczególnie poważnym i niepokojącym zjawiskiem – zarówno w internecie, jak i poza nim. Aby sprostać temu ogólnounijnemu wyzwaniu, potrzebne są wspólne działania na szczeblu UE. Obecnie nie ma jednak podstawy prawnej do kryminalizacji nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści na poziomie UE. Należy rozszerzyć istniejący wykaz przestępstw w UE zawarty w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), aby zapewnić minimalne wspólne zasady definiowania przestępstw i kar mające zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE. Inicjatywa, którą dziś przedstawiamy, jest pierwszym krokiem w procesie rozszerzania wykazu przestępstw w UE. W następnej kolejności, zanim Komisja będzie mogła przedstawić wniosek ustawodawczy, inicjatywę muszą zatwierdzić państwa członkowskie.

W Europie nie ma miejsca na nienawiść. Jest ona sprzeczna z naszymi podstawowymi wartościami i zasadami. Zapewnienie, aby nienawiść była uznawana za przestępstwo jednakowo w całej Europie, wymaga działania na szczeblu UE – powiedziała wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová.

Z kolei komisarz ds. sprawiedliwości Didier Reynders, dodaje – Potrzebujemy zdecydowanej reakcji na wyzwania, jakie stawiają przed nami nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści w całej UE: teraz i w przyszłości. Dzisiejsza inicjatywa stanowi ważny krok w kierunku skuteczniejszej reakcji Europy na takie zagrożenia dla pluralizmu i włączenia społecznego. Nie pozwolimy na to, by takie zjawisko osłabiło nasze demokracje.

Najważniejsze elementy komunikatu

W inicjatywie wskazano powody rozszerzenia wykazu przestępstw w UE o nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści w świetle kryteriów określonych w art. 83 ust. 1 TFUE:

• wymiar transgraniczny nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści: nawoływanie do nienawiści w internecie szybko się rozprzestrzenia, a styczność może mieć z nim każdy w dowolnym miejscu. Ideologie kryjące się za nawoływaniem do nienawiści i przestępstwami z nienawiści mogą rozwijać się na całym świecie i być szybko rozpowszechniane w internecie; za przestępstwa z nienawiści mogą być odpowiedzialne sieci, których członkowie pochodzą z kilku państw;

• nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści jako obszar przestępczości: Komisja uważa, że nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści tworzą obszar przestępczości, ponieważ łączy je nieodłączna cecha szczególna, tj. „nienawiść” skierowana przeciwko osobom lub grupom osób charakteryzującym się (lub postrzeganym jako charakteryzujące się) tymi samymi cechami chronionymi;

• nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści jako obszar szczególnie poważnej przestępczości: nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści są szczególnie poważnymi przestępstwami, ponieważ podważają wspólne wartości i prawa podstawowe UE zapisane w art. 2 i 6 Traktatu o Unii Europejskiej, jak również w Karcie. Mają one negatywny wpływ na osoby, ich społeczności i całe społeczeństwo;

• zmiany dotyczące przestępczości: obserwuje się stały wzrost tych dwóch zjawisk wynikający z różnych zmian i wydarzeń o charakterze gospodarczym, społecznym i technologicznym. Jednym z czynników przyczyniających się do tego wzrostu jest pandemia COVID-19;

• brak rozwiązań alternatywnych wobec rozszerzenia wykazu przestępstw w UE: stopień kryminalizacji nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści różni się między państwami członkowskimi UE. Wyłącznie dzięki rozszerzeniu wykazu przestępstw UE o nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści możliwe będzie stworzenie skutecznego, kompleksowego i opartego na prawie karnym podejścia do tych zjawisk na poziomie UE, zapewniającego również spójną ochronę ofiarom takich czynów.